Nowa perspektywa finansowa, a fundusze na prowadzenie prac innowacyjno - wdrożeniowych.

Martyna Majewska

Poniżej odnajdziecie Państwo krótką informację o możliwościach finansowania prac innowacyjno – wdrożeniowych, które zostały już uruchomione dla zainteresowanych lub które znajdują się w fazie przygotowawczej.

Niedawno zainicjowana nowa perspektywa finansowa Unii Europejskiej niesie ze sobą nowe, interesujące możliwości finansowania badań oraz prac innowacyjno – wdrożeniowych. Najbardziej interesującym programem UE w tym zakresie jest Horyzont 2012, w ramach którego, już w czasie pierwszych dwóch lat jego funkcjonowania zainteresowanym podmiotom zostanie udostępnionych 15 miliardów euro. Łączna wartość projektu to 80 miliardów euro. Sumy te mają wzmocnić rozwoj europejskiej gospodarki opartej na wiedzy i trafić do tych obszarów, gdzie badania i innowacje mogą przynieść pozytywne zmiany odczuwalne dla wszystkich. Inwestycja ma również wpłynąć na konkurencyjność gospodarki UE na rynku międzynarodowym.

Dlatego też, w ramach programu Horyzont 2020, zwiększa się dostępność programów dla małych i średnich przedsiębiorców zainteresowanych wdrażaniem innowacji w swoich przedsiębiorstwach oraz współpracą z sektorem nauki. Kolejną zmianą programową jest wzmacnianie i podtrzymywanie współpracy międzynarodowej pomiędzy ośrodkami badawczymi, a także pomoc w kreowaniu nowych, międzynarodowych projektów badawczych. W programie Horyzont 2020 – po uwzględnieniu głównych wyzwań społecznych wiążących się m.in. ze starzeniem się społeczeństwa, bezpieczeństwem żywności oraz  efektywnością energetyczną - wprowadzono do projektów elementy współpracy badaczy z przedstawicielami nauk społeczno- ekonomicznych oraz humanistycznych. Każdy z projektów będzie też musiał być projektowany i realizowany zgodnie z zasadą równego dostępu kobiet w nauce (gender equality).

Ułatwienia wprowadzone w tej perspektywie finansowania dotyczyć będą m.in. finansowania kosztów bezpośrednich (finansowanie do 100 procent wartości kosztów bezpośrednich), zaś w przypadku projektów o charakterze innowacyjnym finansowanie się sięgać będzie do  70 procent kosztów kwalifikowalnych, przy czym w przypadku podmiotów prawnych nienastawionym na działalność zarobkową, finansowanie pokrywać będzie do 100 procent kosztów kwalifikowalnych i 25 procent wydatków pośrednich, co ułatwi przygotowanie kalkulacji projektu i jego rozliczenie. Z 12 do 8 miesięcy ulegnie skróceniu czas rozpatrywania wniosku i przyznania grantu; wprowadzona zostanie również dwustopniowa procedura oceny wniosków (w pierwszym etapie przygotowywane będą jedynie skrócone opisy projektu). Wprowadzona zostanie także kwalifikowalność podatku VAT, jeśli instytucja aplikująca nie ma możliwości jego odzyskania, a także jednolity zestaw reguł i ułatwione zasady dotyczące kontroli finansowych i audytów.

W programie Horyzont 2020 wprowadzono także nowe zasady dotyczące tzw. otwartego dostępu, dzięki któremu prezentowane wyniki projektów będą nieodpłatnie dostępne dla wszystkich zainteresowanych (taka publikacja będzie miała charakter obligatoryjny).

Komisja Europejska wskazała na trzy kluczowe dla projektu Horyzont 2020 sfery, które pokrywają się z priorytetami w polityce wewnętrznej EU i są to:

• Program Doskonałość w nauce Excellence in science – na który przeznacza się w czasie dwóch pierwszych lat trwania programu Horyzont 2020 ok. 3 mld euro, w tym 1,7 mld na granty Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych przekazywane najlepszym badaczom  oraz 800 mln euro na stypendia dla młodych badaczy w ramach programu Marii Skłodowskiej-Curie;
• Program Wiodąca rola w przemyśle Industrial leadership,  na który przeznacza się w czasie dwóch pierwszych lat trwania programu Horyzont 2020  1,8 mld euro z przeznaczeniem  ugruntowanie wiodącej pozycji Europy w takich branżach przemysłu, jak: technologie informacyjno-komunikacyjne, nanotechnologia, zaawansowana produkcja przemysłowa, robotyka, biotechnologia i przemysł kosmiczny;
• Program Wyzwania Społeczne Societal challanges, – na który przeznacza się w czasie dwóch pierwszych lat trwania programu Horyzont 2020 2,8 mld euro na innowacyjne projekty będące odpowiedzią na siedem wyzwań społecznych określonych w programie Horyzont 2020, które dotyczą: ochrony zdrowia, rolnictwa, gospodarki morskiej i biogospodarki; energetyki, transportu, działań dotyczących klimatu, ochrony środowiska, efektywnego gospodarowania zasobami i surowcami; samoświadomych społeczeństw oraz bezpieczeństwa.

Jednym z sektorów, którego rozwój zostanie znacznie wzmocniony funduszami europejskimi jest sektor spersonalizowanej opieki zdrowotnej[1], na wsparcie którego przeznaczono budżet w wysokości 549 milionów euro. Jak wynika z badań prowadzonych przez Komisję Europejską, koszty opieki zdrowotnej w Europie wkrótce sięgać będą 10 procent PKB, a liczba ta może jeszcze wzrosnąć. Proces ten immamentnie wiąże się z procesem starzenia populacji mieszkańców Unii. Remedium na tę sytuację może być spersonalizowana opieka zdrowotna. Poprzez lepsze zrozumienie przyczyn pogarszania się stanu zdrowia osób starszych oraz zapadalności na choroby wiążące się z procesem starzenia, można rozwijać lepszą diagnostykę, wprowadzać optymalne terapie, a także wprowadzać efektywne strategie promocji zdrowia i zapobiegania chorobom. Finansowanie w tym obszarze ma również na celu zapewnienie wsparcia dla badań nad  chorobami zakaźnymi odpornymi na antybiotyki.

Innym projektem finansowanym przez Unię był projekt NEOMERO dotyczący oceny skuteczności i bezpieczeństwa stosowania leku o nazwie Meropenem do zwalczania posocznicy u niemowląt w wieku poniżej trzech miesięcy. Obecnie lek ten stosowany u dzieci powyżej tego wieku.

Projekt badawczy prowadzony jest przez Fondazione Penta  z siedzibą w Padwie, we Włoszech i zawiera dwa randomizowane badania kliniczne z udziałem niemowląt w ponad 50 lokalizacjach na terenie UE . Projekt NEOMERO prowadzony jest w ramach niezależnej sieci akademickiej we współpracy z firmą farmaceutyczną.

Głównym celem tego projektu, mówi koordynator projektu dr Carlo Giaquinto z Fondazione Penta jest pozyskanie danych klinicznych, które pozwolą na oficjalną akceptację stosowania Meropenemu dla noworodków. Co więcej, oczekuje się, że nowe zastosowanie Meropenem w przypadkach dzieci młodszych uzyska pozwolenie Europejskiej Agencji Leków na dopuszczenie do obrotu ze wskazaniem do zastosowania w nowych przypadkach .

Badania i innowacje w tym zakresie będą nakierowane na:

• lepsze zrozumienie przyczyn i mechanizmów leżących u podstaw zdrowia, i procesu starzenia;
• poprawę zdolności do monitorowania zdrowia oraz zapobiegania, wykrywania i leczenia chorób wiążących się z procesem starzenia;
• wspieranie aktywnych i zdrowych osób starszych;
• badanie i opracowywanie  nowych modeli i narzędzi systemu opieki zdrowotnej.

W ramach tego budżetu wspierane będą również wspólne projekty badawcze i tworzenie sieci wymiany informacji w ramach Europejskiej Inicjatywy Leków Innowacyjnych[2], procesy komercjalizacji wyników badań naukowych i współpracy pomiędzy podmiotami naukowo-badawczymi a MŚP[3]; pierwsze dwa lata trwania projektu przyniosą również wsparcie dla MŚP zajmujących się biomarkerami oraz diagnostycznymi urządzeniami medycznymi.

Podmioty zainteresowane możliwością pozyskania funduszy lub włączenia się w prace tworzonych zespołów naukowo badawczych mają możliwość zarejestrowana się za pośrednictwem nowoutworzonego portalu[4]. Uproszczone zostały procedury wiążące się z aplikacją o środki. Aplikacje składane są on line. W wielu projektach wymaga się uczestnictwa co najmniej trzech partnerów. W celu zidentyfikowania potencjalnego partnera dysponującego niezbędnym zapleczem, kompetencjami i doświadczeniem można skorzystać z wyszukiwarki funkcjonującej na portalu. Tutaj również odnaleźć można informacje o terminach i tematyce konkursów grantowych.

Na oficjalnej stronie projektu można odnaleźć również opis programów zrealizowanych w poprzednik okresie finansowanie. Mogą one stanowić przykłady dobrych praktyk zrealizowanych dzięki wsparciu funduszy unijnych.

Jednym z takich projektów jest projekt poświęcony możliwości wykorzystania komórek macierzystych w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów prowadzony w ramach grupy badawczej koordynowanej przez TiGenix tworzonej przez badaczy z Hiszpanii, Belgii i Holandii.

Reumatoidalne zapalenie stawów dotyka 1 na 100 osób na całym. Obecnie stosowane sposoby leczenia tej choroby wiążą się ze stosowaniem leków syntetycznych. Taka terapia nie przynosi oczekiwanych w  grupie 20 do 40 procent cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów.

Jednym z projektów zajmujących się alternatywnymi metodami leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów jest projekt Regener-AR. Celem tego międzynarodowego projektu badań klinicznych jest analiza potencjalnego zastosowania komórek macierzystych pochodzących z tkanki tłuszczowej (tzw. allogenicznych komórek macierzystych) w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów.

Znaczna część populacji cierpi na reumatoidalne zapalenie stawów, rzutujące na codzienne funkcjonowanie i aktywność chorych mówi Wilfried DALEMANS koordynator projektu firmie TiGenix. Wyniki pierwszego badania klinicznego są zachęcające. Produkt wykazał akceptowalny profil bezpieczeństwa i są pierwsze oznaki aktywności w komórkach pacjenta. Dalsze badania kliniczne są niezbędne do zbadania i lepszego zrozumienia możliwości wykorzystania tych komórek w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów. dodaje koordynator.

Komórki macierzyste pochodzące z tkanki tłuszczowej wykazują właściwości przeciwzapalne i możliwe jest ich wykorzystanie w szerokiej gamie zastosowań terapeutycznych. Tkanka tłuszczowa może być łatwo zebrana w ramach liposukcji od zdrowego dawcy. Następnie, po namnożeniu  komórek macierzystych z tkanki tłuszczowej w hodowli komórkowej można je udostępniać licznej grupie pacjentów.

21 marca 2014 r. został opublikowany w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej Trzeci  Program w Zakresie Zdrowia, którego podstawą obowiązywania jest Rozporządzenie (UE) i Parlamentu Europejskiego nr 282/2014 r. i Rady z dnia 11 marca 2014 r. w sprawie ustanowienia trzeciego programu działań Unii w dziedzinie zdrowia (2014-2020 ) i uchylające decyzję nr 1350/2007/WE). Weszło ona w życie następnego dnia po publikacji  w Dzienniku Urzędowym. Jest on dostępny we wszystkich językach urzędowych UE na stronie EUR-Lex pod adresem http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=OJ:JOL_2014_086_R_0001_01&from=PL.

Celem ogólnym programu jest uzupełnianie, wspieranie i przydawanie wartości dodanej politykom państw członkowskich, w celu poprawy zdrowia obywateli Unii i zniwelowanie nierówności w stanie zdrowia wszystkich obywateli UE poprzez promowanie zdrowia, zachęcanie do innowacji w dziedzinie zdrowia, zwiększanie stabilności systemów zdrowotnych oraz ochronę obywateli Unii przed poważnymi transgranicznymi zagrożeniami zdrowotnym.

Cele te mają być realizowane poprzez:

• promocje zdrowia, zapobieganie chorobom i wspieranie środowisk promujących prowadzenie zdrowego stylu życia,
• ochronę obywateli Unii przed poważnymi transgranicznymi zagrożeniami zdrowotnymi,
• budowanie potencjału w dziedzinie zdrowia publicznego oraz wspieranie innowacyjnych, wydajnych i stabilnych systemów ochrony zdrowia ,
• ułatwienie obywatelom UE dostępu do lepszej i bezpieczniejszej opieki zdrowotnej.

Beneficjentami tego projektu mogą być: organy publiczne, podmioty sektora publicznego, w szczególności instytucje badawcze sektora ochrony zdrowia, uczelnie i szkoły wyższe oraz organizacje pozarządowe działające w obszarze zdrowia publicznego.

Dotacje wypłacane przez Unię pokrywać będą do  60 procent  kosztów kwalifikowalnych działania zmierzającego do osiągnięcia celu programu lub funkcjonowania organizacji pozarządowej. W wyjątkowych przypadkach wkład Unii może wynieść do 80 procent  kosztów kwalifikowalnych projektu; konkursy realizowane będą poprzez sieć Krajowych Punktów Kontaktowych.

Rozpoczynają się także nabory w programie Marie Skłodowska-Curie Actions, którego celem jest tworzenie optymalnych warunków do rozwoju i korzystania z kapitału intelektualnego Europy. Działania te mają być realizowane poprzez prowadzenie badań naukowych i wymianę wiedzy wspieranych rozwijaniem innowacyjnych programów badawczo-szkoleniowych, współpracą pomiędzy sektorem akademickim i pozaakademickim oraz krajami trzecimi, tworzeniem atrakcyjnych warunków pracy i zatrudnienia, a także promowaniem kariery naukowej. Budżet programu na lata 20014-2020 wynosi 6 162 mln euro [5]. Otwarto już nabory do poszczególnych projektów- warto więc zapoznać się z kryteriami, jakie powinni spełniać kandydaci oraz opisami i terminami projektów[6].

Warto również prześledzić ogłoszenia dotyczące naborów w konkursach ogłaszanych przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości[7], odbiorcami których mogą być również spółki wdrażające innowacyjne rozwiązania[8]. W ramach projektu pilotażowego "Utworzenie i dokapitalizowanie Funduszu Pożyczkowego Wspierania Innowacji" możliwe jest uzyskanie pożyczki na uruchomienie działalności przedsiębiorcy, który nie prowadzi jeszcze sprzedaży produktów lub usług i nie generuje zysków, przeznaczonej na opracowywanie produktu lub usługi i początkowe wprowadzenie ich na rynek lub też - w przypadku przedsiębiorcy funkcjonującego nie dłużej niż 12 miesięcy – na zwiększenie mocy produkcyjnych, rozwoju rynku lub opracowywanie produktów lub usług.

Podmioty zainteresowane uzyskaniem pożyczki są zobowiązane do przedstawienia biznesplanu oraz umowy inwestycyjnej  zawartej pomiędzy przedsiębiorcą, a aniołem biznesu[9] lub funduszem kapitału podwyższonego ryzyka typu venture capital, przy czym - na mocy umowy - anioł biznesu lub fundusz kapitału podwyższonego ryzyka typu venture capital[10] zobowiązują się do dokonania inwestycji kapitałowej na rzecz przedsiębiorcy i jej utrzymania do czasu całkowitej spłaty pożyczki wraz z odsetkami.

W ramach funduszy europejskich, którymi dysponuje państwo polskie nie rozpoczęły się jeszcze (marzec 2014 r.) nabory do konkursów w ramach programów operacyjnych[11]. Programami, które mogą zainteresować beneficjentów zajmujących się wdrożeniem wyników prac  innowacyjno – badawczych są na pewno:

• Program Operacyjny Inteligentny Rozwój w zakresie wspierania badań naukowych oraz rozwoju technologicznego i innowacji,
• Program Operacyjny Wiedza, Edukacja, Rozwój w zakresie wspierania jakości, skuteczności i otwartości szkolnictwa wyższego będącego instrumentem budowy gospodarki opartej o wiedzę.

Warto śledzić informacje ukazujące się na stronach internetowych zaprezentowanych w niniejszym opracowaniu, gdyż niebawem rozpoczną się nabory do konkursów w ramach poszczególnych Programów Operacyjnych i zostaną podane do publicznej wiadomości zarówno warunki konkursowe, jak i opis finansowanych projektów.